Chia sẻ 55 câu chuyện về giáo dục: Từ câu chuyện thứ 01 đến 05

     Bất cứ lúc nào khi ta được khen và được thưởng vì những cố gắng của mình, ta sẽ lại cố làm việc tốt hơn. Điều này thật hiển nhiên, nhưng vì những lý do gì đó vẫn còn nhiều phụ huynh đã không biết chúc mừng con cái mình và vẫn còn những hiệu trưởng cùng những người lãnh đạo đã không biết tạo nên một không khí thân thiện, ở đó các đồng nghiệp cùng chúc mừng những thành tựu của nhau.

     Thầy đã thử dẫn giải cho các học sinh của thầy hiểu một đội nhóm và một gia đình đích thực cổ vũ và động viên những nỗ lực của người khác như thế nào. Ngày đầu tiên vào lớp, thầy đã nói với các học sinh đại loại như thế này:

     Có bạn nào ở đây không thích được chúc mừng khi làm được một điều gì tốt không? Tất nhiên là không rồi, tất cả chúng ta đều mong muốn điều ấy. Vậy thì năm nay chúng ta sẽ là một gia đình, và các thành viên trong gia đình ấy gắn bó với nhau, cùng hỗ trợ nhau, cùng chúc mừng những thành quả của nhau nhé.

     Đó chính là môi trường mà chúng ta sẽ cùng nhau xây dựng trong lớp này, và vì thế nếu bạn nào làm được một điều tốt thì ta hãy làm cho mọi người biết đến bạn đó. Ta có thể chỉ cần nói với bạn ấy “làm tốt đấy” hay ta có thể vỗ tay hoan nghênh những nỗ lực của bạn ấy. Làm cách nào cũng được, miễn là ta cố gắng bày tỏ sự đánh giá của mình đối với một việc làm tốt.

     Sau đó, thầy đưa ra nhiều thí dụ về những dịp thích hợp để vỗ tay chúc mừng những học sinh khác, chẳng hạn khi một bạn có một nhận xét hay, một điểm số cao hay viết một đoạn văn xuất sắc. Cũng thế, nếu bạn nào bị điểm kém ta vẫn nên chúc mừng nếu điểm số đó chứng tỏ bạn ấy đã nỗ lực hơn trước. Rồi thầy và trò đã cùng nhau thực tập vỗ tay – vâng, đúng thế, tập vỗ tay thật sự.

     Không có kiểu vỗ tay nửa vời như thầy đã nói. Mọi học sinh phải vỗ tay làm sao đó để thật sự bày tỏ lòng tôn trọng và sự cảm kích của mình. Đầu tiên thầy dạy học sinh cách vỗ tay, rồi cho nửa lớp vỗ tay, 1/4 lớp chỉ hơi chạm hai bàn tay, phần còn lại của lớp ngồi im. Sau vài hướng dẫn chi tiết rồi cả lớp cùng làm.

     Đôi khi học sinh vỗ tay cổ vũ một phát biểu hay một điểm số của một bạn nào đó vốn không nhất thiết phải là khen ngợi. Qui định là nếu một vài học sinh bắt đầu vỗ tay thì cả lớp cũng vỗ tay theo. Một vài bạn bắt đầu vỗ tay dường như là đã nhìn thấy điều gì đó khiến các bạn ấy cảm kích. Với chúng tôi, một vài tiếng vỗ tay lẻ tẻ xem ra còn tồi tệ hơn là việc mọi người vỗ tay về một chuyện có thể chưa đáng được như vậy.

     Khi phải phụ trách một lớp đến 37 học sinh, người thầy gần như không thể dành sự chú ý và khen ngợi đáng được có cho tất cả học sinh của mình. Điều này sẽ trở nên dễ dàng hơn khi thầy có một lớp học với các học sinh luôn quan tâm đến việc khen ngợi thành quả của các bạn khác. Sự thừa nhận của thầy vẫn luôn là điều khích lệ nhưng lời chúc mừng từ những bạn đồng lứa lại có thể có tác động lớn hơn nhiều.

     Khi trả lại bài làm cho học sinh, thầy ghi điểm số trên bảng biểu dương được treo trong lớp. Cùng với việc công bố này, thầy gọi tên học sinh, ngừng lại một vài giây rồi đọc thật to điểm số – nếu là 10 thì đọc oang oang cả lớp. Cả lớp reo vang chúc mừng và khuôn mặt các học sinh lấp lánh, rạng rỡ. Điểm số 9 cũng sẽ nhận được những tiếng vỗ tay, còn điểm số 8, đôi khi 7 cũng nhận được những tràng pháo tay nếu bạn học sinh ấy đã chứng tỏ rõ có tiến bộ hơn trước. Học sinh thích chuyện này và các em chờ đợi điều này mỗi ngày.

     Dạy và cùng làm việc với học sinh trong một môi trường như thế quả là một kinh nghiệm tích cực và có nhiều niềm vui. Thầy nghĩ mọi người nên tìm cách tạo nên không khí ấy trong mọi lớp học và nơi làm việc.

Câu chuyện thứ ba: Luôn lịch sự  và đừng tiết kiệm lời “xin lỗi”

     Một lần thầy chứng kiến một bà to béo hắt hơi trúng phải một người phụ nữ nhỏ bé đứng ngay cạnh. Đờm và nước bọt chảy nhểu nhảo trên mặt người phụ nữ tội nghiệp ấy, và thầy còn nhớ lúc ấy thầy đã tự nhủ: “Chết tiệt, người phụ nữ tội nghiệp này sẽ bị lây bệnh cúm mất thôi”.

     Một trong những điều quan trọng thầy nhắc nhở các học sinh của thầy là sau khi hắt hơi hay ho vào lòng bàn tay, các em phải nhớ đi rửa tay ngay, nếu không các em sẽ lây truyền mầm bệnh cho bất cứ vật gì hay người nào mà các em tiếp xúc.

     Để giúp trẻ ghi nhớ qui tắc này, thầy đã kể cho chúng nghe một truyện cổ tích. Chuyện kể: có một bọn yêu ma lang thang khắp nơi để rình rập xem có ai hắt hơi là nhảy tọt vào miệng người ấy. Nếu ai không che miệng thì lũ yêu ma sẽ chui vào bụng người ấy, còn nếu lấy tay che miệng thì chúng sẽ bị chặn lại ở bên ngoài. Cứ mỗi lần hắt hơi, trẻ lại nhớ câu chuyện này và vì thế thực hành theo lời khuyến cáo ấy.

Câu chuyện thứ tư:  Phép lịch sự  và biết lắng nghe người khác

      Đó chỉ là phép lịch sự để chứng tỏ cho người khác thấy là ta đang quan tâm đến họ cũng như họ đã quan tâm đến ta vậy.

     Đây là một kỹ năng sống mà ta cần tập luyện. Thật vậy, thầy đã gặp nhiều người trưởng thành đã sở đắc được điều này, và cũng phải nói thật lòng là cũng có rất nhiều người lớn chẳng biết chút gì cả. Thầy nói với các học sinh của thầy rằng khi các em chuyện trò với ai thì các em nhớ là đừng để cuộc đối thoại này biến thành độc thoại. Chúng ta cũng đã từng gặp những người cứ mở miệng ra thì y như cái đài phát liên tu bất tận mà không hề biết dừng lại, mà thầy thì lại không muốn bất cứ học sinh nào của thầy lớn lên trở thành những người như thế.

     Thầy muốn các em hiểu rằng ta càng trở nên dễ mến và càng được trân trọng như thế nào khi hỏi về những suy nghĩ và ý kiến của người khác. Đơn giản vì đó là cách dễ nhất để người khác biết ta quan tâm đến việc họ là ai và họ có gì để bày tỏ với ta.

     Khi học sinh bước vào lớp học, thầy thường chào, chẳng hạn như “Xin chào T.T., kỳ nghỉ cuối tuần của em thế nào?” và T.T. đáp: “Rất tuyệt, thầy ạ, em đi tắm biển với bố mẹ em”. Rồi T.T. lao đến chỗ của mình. Thầy thường gọi các học sinh lại và nói với các bạn: “Này, thầy vừa bày tỏ sự quan tâm của thầy về kỳ nghỉ cuối tuần của các em, và thay vì chứng tỏ cho thầy thấy một sự lịch sự tương tự thì các em lại lẳng lặng chạy ngay về chỗ ngồi của mình. Nào chúng ta cùng làm lại nhé. T.T., kỳ nghỉ cuối tuần của em thế nào?”. T.T. liền đáp lại: “Rất tuyệt, thầy ạ, em đi tắm biển với bố mẹ em. Còn kỳ nghỉ cuối tuần của thầy ra sao?”. Đối với trẻ, việc này cần có một chút tập luyện nhưng lợi ích của nó thật đáng để chúng ta làm như vậy.

     Biết đặt câu hỏi cũng là một kỹ năng có thể có ích khi được phỏng vấn. Khi các học sinh của thầy đi phỏng vấn để được tuyển vào trường trung học, nhân viên tiếp nhận của trường hỏi các em  nhà văn nào được ưa thích nhất. Nhiều học sinh của thầy kể lại cho thầy biết sau khi kể ra một vài nhà văn mà mình yêu thích, chúng cũng đã hỏi người phỏng vấn chúng: “Có nhà văn nào mà ông đặc biệt thích đọc không?”. Điều này cho thấy trẻ có ý thức cao và cũng chứng tỏ trẻ hiểu rõ người khác cũng có những sở thích như là đọc sách chẳng hạn. Kỹ năng này được ứng dụng không chỉ trong phỏng vấn mà còn trong bất cứ cuộc chuyện trò nào.

     Qui tắc này là để người khác biết ta quan tâm đến họ, còn kết quả mà bạn nhận được khi bạn thực hiện việc này là gì? Lần đầu tiên đi dạy học, thầy dành thời gian hỏi han các học sinh xem chúng quan tâm đến những gì. Thầy hỏi chúng thích và không thích điều gì và điều gì khiến chúng vui thích nhất. Thầy muốn các bạn ấy biết thầy quan tâm đến việc các em là ai và rằng thầy có mặt ở đó không chỉ để dạy các em những điều có trong sách vở.

     Thầy nhớ trong năm đầu tiên đi dạy có một học sinh tên B. Bạn ấy tổ chức một buổi sinh nhật trên xe moóc của ông bà ngoại vào dịp cuối tuần. B. có mời thầy dự cùng với hầu hết các thầy trong trường, nhưng khi hỏi thăm thì thầy phát hiện chẳng có thầy nào khác đến dự. Thế nhưng, thầy đã nói với bạn ấy là thầy chắc chắn sẽ có mặt. Còn bọn trẻ, cứ mỗi năm phút chúng lại hỏi thăm thầy xem thầy có đến thật không.

     Thứ bảy ấy, mặc dù thầy nghĩ là đã thuyết phục chúng tin vào ý định của thầy, nhưng thầy lại không nghĩ là không đứa trẻ nào chờ đợi thầy có mặt, nên khi thầy đến chúng tràn tới vây lấy thầy như thể thầy là một người nổi tiếng. Thầy trò đã chơi đùa và nói chung là đã có một khoảng thời gian cực kỳ vui thích. Ngày ấy đã mở ra con đường dài phát triển mối quan hệ giữa thầy và trò, giúp chúng ngày càng tin tưởng thầy. Đến thứ hai, khi thầy yêu cầu học sinh cần tập trung chú ý trong lớp thì ánh mắt của chúng đã khác. Chúng kính trọng và nghe lời thầy.

     Có nhiều cách để thể hiện sự quan tâm đến những người khác, từ chỗ biết lắng nghe người khác, không là người độc thoại ích kỷ đến chỗ có những nỗ lực để thể hiện sự quan tâm của ta đối với những người khác… nhưng cuối cùng vẫn là ta nhận lại được biết bao điều tốt đẹp.

Câu chuyện thứ tư: Bài học về sự khiêm tốn

      Nếu ta giỏi về mặt nào thì những người khác sẽ thừa nhận thôi. Không cần phải nói cho những người khác ta tài năng như thế nào, bởi vì khi ta cứ huênh hoang về bản thân mình, người khác sẽ nhìn ta nghi ngờ và chẳng còn ai quan tâm xem ta có những kỹ năng gì. Rất nhiều người không sao nhận thức được điều này, bởi vì chúng ta sống trong một thứ văn hóa mà ai ai cũng cứ muốn trưng ra những thành quả và khả năng của mình.

      Trước đây thầy là một fan cuồng nhiệt của các ngôi sao truyền hình, điện ảnh, ca sĩ nhạc rap. Thầy nghĩ họ cực kỳ tài năng và thầy rất vui thích với công việc của họ. Tuy nhiên sau này, mỗi khi nhìn thấy họ xuất hiện trên truyền hình hay đọc những bài viết về họ trên các tạp chí, sao cứ thấy họ vênh váo tự tâng bốc mình là ngôi sao tài năng nhất đương thời. Điều này thật sự làm thầy quá đỗi thất vọng khiến thầy tránh bỏ tiền ra mua vé đi xem họ trình diễn hay đọc những gì viết về họ. Điều đáng xấu hổ là ở chỗ ai ai cũng biết là họ tài năng, họ chẳng cần lúc nào cũng phải “khua môi múa mép” như thế.

Thầy không muốn điều này xảy ra cho các học sinh của thầy dù là ở mức độ nào đi nữa. Bất kể các em có tài đến thế nào, thầy chỉ muốn các em tự tin mà khiêm tốn. Hằng năm, thầy đều đưa các học sinh của thầy tham gia giải bóng rổ toàn thành và vào cuối mỗi mùa giải, các học sinh lại bình chọn ai là cầu thủ xuất sắc nhất giải. Có một học sinh tên Q.D.. Bạn ấy đúng là một cầu thủ xuất sắc nhất giải.
Thế nhưng, bạn ấy lúc nào cũng thấy cần nhắc nhở mọi người biết bạn ấy là cầu thủ xuất sắc như thế nào. Cứ thế, sau mỗi mùa giải, bạn ấy lại càng bực tức khi không được bình chọn là cầu thủ xuất sắc nhất. Danh hiệu này lại luôn dành cho những cầu thủ khiêm tốn hơn, được đánh giá là đã thi đấu hết mình vì toàn đội.

Thầy nói với các học sinh của thầy rằng đôi khi người ta thật khó tự kiềm chế để đừng nói về những khả năng của mình, nhưng nếu có thể tự kiềm chế được thì việc này sẽ càng khiến những khả năng của ta trở nên vĩ đại hơn khi chúng được chính những người khác nhìn nhận. Bạn Q.D. không cần phải nói cho mọi người biết bạn ấy giỏi bóng rổ như thế nào, điều này hiển nhiên rồi còn gì. Bạn ấy chỉ nên tập trung chơi hết mình và để cho cách chơi của mình tự nói lên điều ấy. Đó chính là thông điệp thầy muốn chuyển đến cho các học sinh của thầy.

Thầy cũng dành thời gian nói với các học sinh của thầy về việc làm thế nào để thua một cách đáng yêu. Một trong những điều phiền muộn nhất của thầy là khi bạn nào đó đã chơi thua lại còn cứ cay cú “Tao đã không chơi hết sức, chứ…” hay “Tao thả cho mày thắng lần này đấy!”.

Cha thầy là người rất giỏi trong nhiều môn thi đấu. Thế nhưng thỉnh thoảng ông cũng không may bị thua thầy. Gặp may thôi, chuyện này không xảy ra thường xuyên nhưng là đã có xảy ra. Thầy luôn cố hết sức thi đấu với ông, nhưng sau mỗi bàn thầy giành chiến thắng, ông luôn bình luận như là “A, cha cứ nghĩ ván này thắng con dễ ợt” hay “Con có nghĩ là cha đã cố hết sức không?”. Nghe vậy thầy cứ sướng cả người!

Giờ đây, sau biết bao nỗ lực, có một qui tắc hành xử trong gia đình thầy và trong lớp học của thầy như sau: trong bất kỳ cuộc tranh đua nào, ta sẽ luôn cố gắng hết sức và đừng bao giờ đổ lỗi thất bại cho người khác. Điều này sẽ khiến mọi việc trở nên đáng yêu hơn biết bao và cuộc chơi nào cũng vui vẻ và khuây khỏa biết bao. Thắng hay thua cũng chẳng sao, quan trọng nhất là tất cả chúng ta đã chơi hết mình và chúng ta đều vui thích vì những nỗ lực của nhau dù kết cục cuối cùng có ra sao đi nữa.

ST